مصرف اکسید روی در لعاب کاشی
الف: ویژگی این لعابها بستگی به تشکیل فازهای بلوری دارد :
۱- لعاب کدر یا اپک در کاشی و سرامیک
این نوع لعابها شفاف هستند یعنی انعکاس نور دارند ولی نور را از خود عبور نمی دهند.جهت اپک کردن این نوع لعابها از اپاسی فایرها (Opacifire) استفاده می شود که معروفترین آنها اکسید زیرکنیم است زیرا که ترکیبات زیرکنیم در فاز شیشه ای حل نمی شود.
۲- لعاب مات در کاشی و سرامیک
این لعابها متضاد لعابهای براق می باشند و می توان با اضافه کردن مواد نا محلول در فاز مایع مانند ذرات تالک ؛آلومین و بیسکوئیتهای خرد شده و یا پخت لعاب در دمای پائین تر از دمای واقعی پخت به وجود می آورند که در این صورت سطحی زبر و خشن دارد.
لعاب های مات واقعی که دارای سطوحی باکیفیت خوب باشند معمولاً در نتیجه افزودن آلومین؛ اکسیدهای کلسیم، منیزیم، باریم، روی و گاهی استرانسیم به ترکیب لعاب به دست می آورند.
۳- لعاب نیمه مات یا اطلسی در کاشی و سرامیک
دارای سطوحی صاف تر و همگن تر از لعاب مات بوده و بنابراین دیرتر کثیف شده و راحت تر تمیز می شود. در ترکیب این لعاب ها همواره اکسید روی و تیتانیم موجود است.
ترکیبات اپک کننده مانند اکسید قلع و یا اکسید زیرکنیم در ترکیب این لعابها موجود است. علت مات شدن در این لعابها تشکیل بلورها تیتانات روی و سیلیکات روی می باشد.
۴- لعاب درشت بلور یا ماکرو کریستالین در کاشی و سرامیک
ابعاد بلورها بزرگ بوده و با چشم غیرمسلح می توان دید. ترکیبات این لعابها : سیلیکات و تیتانات روی، کلسیم، منیزیم و سیلیکات منگنز و … .
۵- لعاب دلربا در کاشی و سرامیک
نام این لعاب از کوارتز دلربا گرفته شده است.
کوارتز دلربا نوعی کوارتز است که دارای بلورهای میکا و هماتیت به عنوان ناخالصی است که باعث انعکاس شعاعهای نور و تلالو خاص میشوند. لعاب های شفاف و براقی است که دارای بلورهای پهن و پولکی مانندبوده و به طور معمول به استفاده از مقادیر زیادی اکسید آهن در ترکیب لعاب به وجود می آیند.
با استفاده از اکسیدهای کرم و مس میتوان لعاب های دلربا را ایجاد کرد. لعابهای دلربای خوب دارای اکسید سرب هستند.کیفیت این لعابها به مقدار اکسید آهن و سرد کردن این نوع لعاب ها بستگی دارد.
۶- لعاب رنگین کمانی در کاشی و سرامیک
این نوع لعابها چنانچه حاوی اکسید هایرنگی نباشند دارای رنگ سفید یا شیری متمایل به آبی بوده و سطح رنگین کمانی داردمشابه منظره ای که در اثر وجود یک لایه نفت بر روی سطح آب پدید می آید.
رنگ رنگین کمانی که سفید یا متمایل بهآبی هست در این لعابها ناشی از پراکندگی شعاعهای نور به وسیله بلورهای بسیار ریزهست که دارای ابعاد کلوئیدی می باشند ایجاد می گردد و این بلورها می توانند ازترکیبات پنتا اکسید فسفر P۲O۵؛ اکسید آهن دوظرفیتی؛ تیتان (اکسیدتیتانیم؛ تیتان؛ سیلیس و بورات کلسیم) باشند.
ب: ویژگی این لعابها بستگی به تشکیل فاز بلوری ندارد :
۱- لعاب ترکدار
این نوع لعابها به دو روش ایجاد میگردد. در یک روش با افزودن گدازآورهایی مثل اکسید پتاسیم و اکسید سدیم ضریب انبساطلعاب را به مقدار زیادی افزایش داده که خود به علت ایجاد تنش کششی در لعاب باعثترک خوردن لعاب می شود.
در روش دیگر که در بساری از مواردکاربرد دارد؛ درجه حرارت و چگونگی پخت لعاب و بدنه تغییر داده میشود. به عنوانمثال برای ایجاد لعاب های ترکدار در سطح فراورده های ارتن ور درجه حرارت پختبیسکوئیت را کاهش داده و و بدنه ابتدا در حدود ۹۵۰ درجه پخته میشود سپس پخت لعاب در حرارت ۹۵۰ تا حداکثر ۱۰۰۰درجهصورت می گیرد. بدین وسیله بدون انجام هیچ گونه تغییری در ترکیب لعاب و بدنه ترکهایزیادی در سطح لعاب بوجود می آید.
درجه حرارت پخت بدنه های ارتن ور درحالت معمولی بالاتر از ۹۵۰درجه است؛ حدود ۱۱۰۰ درجه.
۲- لعاب پوست ماری
این لعابها در اثر کشش سطحی زیاد ایجاد می گردد. مقدار کشش سطحی لعاب کاملاً وابسته به ترکیب لعاب است. بنابراین با افزودن مقادیر اکسید هایی که باعث افزایش کشش سطحی لعابها می گردد می توان لعاب پوست ماری ایجاد کرد.افزایش مقدار اکسید کلسیم و منیزیم در لعاب بیشترین تاثیر را در لعاب های پوست ماری دارد. استفاده زیاد از مقادیر زیادی کائولن و یا دیگر خاکهای پلاستیک و نیز استفاده از مواد آلی مثل صمغ عربی و غیره در لعاب؛ لعابها پیوست ماری زیادی ایجاد می کند، خرد کردن بیش از حد مواد اولیه لعاب (دانه بندی ریز) و با ایجاد قشر ضخیمی از لعاب در سطح بدنه و با استفاده از اکسید روی کلسینه نشده می تواند لعاب پوست ماری ایجاد کند.